Çocukların gelişim yolculuğunda aile, temel bir sosyal çevre olarak benzersiz bir öneme sahiptir. Doğumdan itibaren başlayan bu etkileşim, bireyin sosyal hayata adaptasyonunda ve kişisel gelişiminde belirleyici rol oynamaktadır. Özellikle okul öncesi dönem, çevresel etkilere en açık, hızlı ve nitelikli gelişimin yaşandığı kritik bir zaman dilimidir. Bu hassas süreçte, ailenin iç dinamikleri, yani ebeveynlerin birbirleriyle olan ilişkileri ve kendi içsel kişilik yapıları, çocukların sosyal-duygusal uyumları üzerinde derin izler bırakmaktadır.Bu kapsamlı araştırma, beş-altı yaş aralığındaki okul öncesi eğitimi alan çocukların sosyal-duygusal uyumu ile anne ve babalarının evlilik doyum düzeyleri ve Transaksiyonel Analiz kuramına göre belirlenen ego durumları arasındaki ilişkileri titizlikle incelemeyi amaçlamıştır.
Araştırmanın Kapsamı ve Yöntemi
Denizli il merkezinde 2015-2016 eğitim-öğretim yılında ilkokullara bağlı anasınıflarına ve bağımsız anaokullarına devam eden 208 çocuk ile 208 anne ve 208 babadan oluşan bir örneklem grubu üzerinde gerçekleştirilen bu çalışma, ilişkisel tarama modelini benimsemiştir. Araştırmada çocukların sosyal-duygusal uyumunu ölçmek için Sosyal Yetkinlik Davranış Değerlendirme Ölçeği’nin sosyal yetkinlik, kızgınlık-saldırganlık ve anksiyete-içe dönüklük alt boyutları kullanılmıştır. Ebeveynlerin evlilik doyumları Evlilik Yaşamı Ölçeği ile, ego durumları ise Ego Durumları Ölçeği ile değerlendirilmiştir.
Temel Kavramlara Yaklaşım
• Sosyal-Duygusal Uyum: Bireyin içinde yaşadığı toplumla etkili iletişim kurabilmesi, sosyal bağlar oluşturabilmesi, duygularını sağlıklı bir şekilde ifade edip yönetebilmesi yeteneğidir. Sosyal yetkinlik, problem çözme ve iş birliği becerilerini; kızgınlık-saldırganlık, dışa dönük olumsuz davranışları; anksiyete-içe dönüklük ise içselleştirilmiş olumsuz duyguları ifade eder.
• Evlilik Doyumu: Eşlerin evliliklerinden duydukları genel memnuniyet, mutluluk ve gereksinimlerinin karşılandığına dair öznel algılarıdır.
• Ego Durumları: Transaksiyonel Analiz kuramına göre bireylerin kişiliğinde yer alan, tutarlı duygu, düşünce ve davranış örüntülerini temsil eden Ebeveyn, Yetişkin ve Çocuk olmak üzere üç temel yapıdır.
◦ Ebeveyn Ego Durumu: Koruyucu Ebeveyn (ilgili, destekleyici) ve Eleştirel Ebeveyn (ilkeli, cezalandırıcı) alt boyutlarını içerir.
◦ Yetişkin Ego Durumu: Nesnel gerçekliğe odaklanan, mantıklı ve sorun çözme odaklı bir yapıdır.
◦ Çocuk Ego Durumu: Doğal Çocuk (spontan, yaratıcı) ve Uyarlanmış Çocuk (Altın Çocuk – uslu, Asi Çocuk – otoriteye karşı) alt boyutlarını barındırır.
Araştırmanın Bulguları: Aile Dinamiklerinin Çocuk Gelişimine Etkileri
Yapılan analizler sonucunda, okul öncesi eğitim alan çocukların sosyal yetkinlik düzeylerinin ortalamanın üzerinde olduğu, kızgınlık-saldırganlık ve anksiyete-içe dönüklük düzeylerinin ise ortalama değerlere yakın veya altında olduğu tespit edilmiştir. Bu bulgu, çocukların genel olarak olumlu bir sosyal-duygusal uyum sergilediğine işaret etmektedir. Ebeveynlerin evlilik doyum düzeylerinin de ortalamanın üzerinde olduğu gözlemlenmiştir.
Evlilik Doyumu ve Çocukların Sosyal-Duygusal Uyumu: Araştırma, hem anne hem de babaların evlilik doyum düzeyleri yükseldikçe, çocukların sosyal yetkinliklerinin arttığını, kızgınlık-saldırganlık ve anksiyete-içe dönüklük düzeylerinin ise azaldığını açıkça ortaya koymuştur. Bu sonuç, ebeveynler arasındaki sağlıklı ve doyurucu bir evlilik ilişkisinin, çocukların sosyal ve duygusal gelişimleri için ne denli önemli bir temel oluşturduğunu vurgulamaktadır.
Ebeveyn Ego Durumları ve Çocukların Uyum Düzeyleri: Ebeveynlerin kendi içsel kişilik yapıları da çocukların gelişiminde farklı roller oynamaktadır:
• Annenin Ego Durumları:
◦ Annenin Koruyucu Ebeveyn ve Yetişkin ego durumlarını daha fazla kullanması, çocuğun sosyal yetkinliğini artırırken, anksiyete ve içe dönüklüğünü düşürmektedir.
◦ Annenin Eleştirel Ebeveyn, Doğal Çocuk ve Asi Çocuk ego durumlarını daha fazla kullanması ise çocuğun kızgınlık-saldırganlık düzeyini artırmaktadır. Ayrıca Doğal Çocuk ve Asi Çocuk ego durumları, anksiyete ve içe dönüklük düzeylerini de yükseltmektedir.
• Babanın Ego Durumları:
◦ Babanın Koruyucu Ebeveyn, Yetişkin ve Altın Çocuk ego durumlarını daha fazla kullanması, çocuğun sosyal yetkinliğini olumlu yönde etkilemektedir.
◦ Öte yandan, babanın Eleştirel Ebeveyn, Doğal Çocuk ve Asi Çocuk ego durumlarını daha fazla kullanması, çocuğun kızgınlık-saldırganlık ve anksiyete-içe dönüklük düzeylerini artırmaktadır.
◦ Babanın Asi Çocuk ego durumunu kullanma düzeyi yükseldikçe, çocuğun sosyal yetkinliği düşmektedir.
Evlilik Doyumu ve Ego Durumları Arasındaki Etkileşim: Araştırma, evlilik doyumu yüksek olan ebeveynlerin genellikle Koruyucu Ebeveyn ve Yetişkin ego durumlarını daha fazla kullandığını, Doğal Çocuk ve Asi Çocuk ego durumlarını ise daha az kullandığını göstermektedir. Ayrıca, ego durumlarının kullanımının, evlilik doyumunun çocukların sosyal-duygusal uyumu üzerindeki yordayıcı rolünü bazı durumlarda baskılayabildiği de tespit edilmiştir. Bu durum, aile içindeki ilişkilerin karmaşıklığını ve çok boyutluluğunu ortaya koymaktadır.
Sonuç ve Öneriler
Bu çalışma, okul öncesi dönemdeki çocukların sosyal-duygusal uyumunun, anne ve babaların evlilik doyum düzeyleri ile ego durumları tarafından anlamlı derecede etkilendiğini bilimsel verilerle desteklemektedir. Mutlu, uyumlu ve yapıcı ego durumlarına sahip ebeveynlerin çocuklarının, sosyal yetkinlikleri daha yüksek, kızgınlık-saldırganlık ve anksiyete-içe dönüklük düzeyleri ise daha düşük olma eğiliminde olduğu görülmüştür.
Bu önemli bulgular ışığında, toplumun temel yapı taşı olan aile kurumunu güçlendirmek ve çocukların sağlıklı gelişimini desteklemek amacıyla aşağıdaki öneriler sunulmaktadır:
• Ebeveyn Farkındalığını Artırıcı Programlar: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı ile eğitim kurumları, anne-baba adaylarına ve mevcut ebeveynlere yönelik, evlilik doyumunun ve ego durumlarının çocuk gelişimi üzerindeki etkilerini konu alan farkındalık artırıcı eğitimler ve seminerler düzenlemelidir.
• İletişim Becerilerini Geliştirme Kursları: Çiftlerin birbirlerini anlama, beklentilerini ifade etme ve sorun çözme becerilerini geliştirmelerine yönelik güçlü iletişim bağları kurmalarını sağlayacak ücretsiz kurslar ve danışma büroları yaygınlaştırılmalıdır.
• Eğitim Müfredatına Entegrasyon: Milli Eğitim Bakanlığı ve Yüksek Öğretim Kurulu tarafından okul çağı çocuklarının ders programlarına, gelecekteki aile ve ebeveynlik rollerine hazırlayacak ilgili konular eklenmelidir.
• İstatistiksel Destekli Çalışmalar: Türkiye İstatistik Kurumu ve Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı destekli, ego durumlarının evlilik doyumları üzerindeki olumlu/olumsuz etkilerini istatistiksel olarak ortaya koyan araştırmalar teşvik edilmeli ve bu veriler motivasyonel unsurlar olarak kullanılmalıdır.
• Ülke Genelinde Kapsamlı Projeler: Nikah işlemlerini gerçekleştiren belediyeler ve ilgili tüm kurumlar iş birliği içinde, evlilik uyumunu yükseltmeye ve olumsuz ego durumu kullanımlarını ortadan kaldırmaya yönelik, toplumun geneline hitap eden projeler geliştirmeli ve sürekliliği sağlanmalıdır.
• Sürekli Değerlendirme ve İzleme: Uygulanan projelerin ve eğitimlerin geri dönüşleri, TÜİK tarafından periyodik olarak kontrol edilmeli ve elde edilen istatistiksel sonuçlar, gelecekteki çalışmalar için temel oluşturmalıdır.
Bu çalışmalar, bireysel farkındalığı yüksek gençlerin, geleceğin sosyal-duygusal uyum düzeyi yüksek bireylerini yetiştirecek anahtar rolü üstlenmelerini sağlayacaktır.
Listen As A Podcast
This blog post was automatically generated by AI using the article as the source. Some data may have been lost during the creation process. You are encouraged to review the original article.
Click here for original article
Çetin, N., & Çetin, K. A. (2024). Okulöncesi Çocukların Sosyal-Duygusal Uyumu, Anne Babaların Evlilik Doyumu ve Ego Durum İlişkileri. Uluslararası Öğrenen Toplum Dergisi, 1(1), 71-105. https://doi.org/10.64782/istlj110571105
