Eğitim kurumları, toplumun temel yapı taşlarından olup, bünyesindeki insan kaynaklarının motivasyonu ve verimliliği, sunduğu hizmetin kalitesi açısından hayati öneme sahiptir. Bu bağlamda, örgütsel nepotizm ve örgütsel adalet kavramları, bir okul ortamındaki çalışma iklimini ve çalışanların memnuniyetini doğrudan etkileyen kritik faktörler olarak öne çıkmaktadır. Yakın zamanda gerçekleştirilen bir araştırma, okul yöneticileri ve öğretmenlerin bu iki önemli konuya ilişkin algılarını detaylı bir şekilde inceleyerek, eğitim sistemimize ışık tutmuştur.Örgütsel Nepotizm Algıları: Bir Kurum İçi Dinamik
Söz konusu araştırmanın bulgularına göre, Denizli ilindeki okul yöneticileri ve öğretmenlerin örgütsel nepotizm algılarının genel olarak yüksek düzeyde olduğu tespit edilmiştir. Yöneticiler, cinsiyet ayrımcılığının, yalnızca aile bağları veya kişisel tanıdıklık üzerinden yapılan terfi ve ödüllendirmelerin kurumun genel verimliliğini ve diğer çalışanların motivasyonunu olumsuz yönde etkilediği kanaatindedirler. Öğretmenler cephesinde ise, cinsiyet ayrımcılığı, politik müdahaleler ve kayırmacılığın yaygın olduğu ortamlarda arkadaşlık ilişkilerinin dahi iş sorunlarına dönüşebildiği algısı güçlüdür. Bu durum, liyakat ilkesinin erozyona uğraması ve çalışma barışının bozulması riskini beraberinde getirmekte olup, eğitim kalitesi açısından ciddi endişeler doğurmaktadır. Özellikle ortaöğretim kademelerinde görev yapan yöneticiler ve öğretmenler ile belirli yaş gruplarındaki (yöneticilerde 23-30 yaş, öğretmenlerde 41-45 yaş) ve bekâr öğretmenlerde nepotizm algısının daha yüksek olduğu gözlemlenmiştir. Erkek öğretmenlerin de kadın öğretmenlere kıyasla nepotizm algılarının daha yüksek olduğu belirtilmiştir.
Örgütsel Adalet Algıları: Motivasyonun Temel Taşı
Nepotizm algısının yüksekliğine karşın, araştırma aynı zamanda hem yöneticiler hem de öğretmenler arasında örgütsel adalet algısının da yüksek olduğunu ortaya koymuştur. Okul yöneticileri, ders programlarını adil bir şekilde düzenlediklerini, öğretmenlere karşı nazik davrandıklarını ve onların ihtiyaçlarına duyarlı olduklarını ifade etmişlerdir. Öğretmenler de benzer şekilde, yöneticilerinin ders programlarını yaparken adil davrandıklarını, zümre öğretmenlerine karşı eşit muamele gösterdiklerini ve genel olarak nazik bir tutum sergilediklerini belirtmişlerdir. Bu olumlu algı, çalışanların örgütsel bağlılıklarını, iş doyumlarını ve performanslarını artırma potansiyeli taşımakta olup, eğitim-öğretim süreçlerinin etkinliği için temel bir unsur olarak kabul edilmektedir. Yaş grupları arasında adalet algısı farklılıkları (özellikle 23-30 yaş arası öğretmenlerin daha yüksek algıya sahip olması) ve bekâr öğretmenlerin evlilere göre adalet algılarının daha yüksek olması dikkat çekicidir.
Algılardaki Çeşitlilik ve Yönetimsel Çıkarımlar
Araştırma, örgütsel nepotizm ve adalet algılarının bazı demografik ve mesleki değişkenlere göre farklılıklar gösterdiğini belirlemiştir. Örneğin, okul yöneticilerinin örgütsel adalet algıları cinsiyet, yaş, medeni durum veya eğitim düzeyi gibi değişkenlerden bağımsız olarak tutarlı bulunurken, öğretmenlerin adalet algıları yaş ve medeni durum gibi kişisel faktörlere göre değişkenlik göstermektedir. Bu farklılaşmalar, eğitim kurumlarında yöneticilik pozisyonundaki kişilerin ve öğretmenlerin genel bakış açılarında çeşitlilik olduğunu ve bu durumun yönetim stratejilerinde dikkate alınması gerektiğini vurgulamaktadır.
Sonuç ve Öneriler
Eğitim kurumlarında örgütsel nepotizm ve adalet algılarının bir arada yüksek düzeyde var olması, hem mevcut sorunların hem de güçlü yönlerin bulunduğunu göstermektedir. Eğitimde liyakat ve şeffaflık ilkelerinin tam anlamıyla tesis edilmesi, tüm paydaşların güven ve motivasyonla çalışabilmesi için hayati önem taşımaktadır. Bu doğrultuda, araştırmanın önerileri şu şekildedir:
• Yasal Çerçeve Güçlendirilmesi: Okul yöneticileri ve öğretmenlerin kayırmacı uygulamalardan ve politik müdahalelerden uzak, objektif kriterlere dayalı bir ortamda çalışmalarını sağlayacak yasal düzenlemeler yapılmalıdır.
• Adil Çalışma Şartlarının Tesisi: Çalışma şartları, sübjektif etkenlerden arındırılmış, adaleti merkeze alan bir yaklaşımla düzenlenmelidir.
• Nepotizmle Mücadele Mekanizmaları: Kayırmacılık ve iltimas pratiklerinin önlenmesine yönelik yeni yapılar ve denetim mekanizmaları oluşturulmalıdır.
• Adalet Dengesi Gözetimi: Çalışılan kurum ve pozisyonların özellikleri dikkate alınarak, adalet dengesinin sürekli olarak gözetilmesi ve buna yönelik çalışmaların yürütülmesi gerekmektedir.
• STK Desteği ve Güvence: Adil çalışma, ödüllendirme ve uygulama süreçlerinin yasal güvencelerle ve sivil toplum kuruluşları aracılığıyla desteklenmesi, kurumsal kültürü olumlu yönde pekiştirecektir.
Bu adımlar, eğitim sistemimizin daha adil, şeffaf ve verimli bir yapıya kavuşarak, geleceğimize daha nitelikli bireyler yetiştirmesine katkı sağlayacaktır.
Listen As A Podcast
This blog post was automatically generated by AI using the article as the source. Some data may have been lost during the creation process. You are encouraged to review the original article.
Click here for the original article.
ÖZÇELİK, Özcan, Baykalay, D., Burhan, E., & Ay, Y. (2024). Okul Yöneticileri Ve Öğretmenlerin Örgütsel Nepotizm Ve Örgütsel Adalet Algıları. Uluslararası Öğrenen Toplum Dergisi, 1(2), 257-288. https://doi.org/10.64782/istlj1219257288
