Eğitim dünyasında her öğrencinin bireysel ihtiyaçlarına, güçlü yönlerine ve öğrenme tercihlerine uygun bir yaklaşım sunmak, çağdaş pedagojinin temel taşlarından biridir. Bu bağlamda, farklılaştırılmış öğretim, tüm öğrencilerin en etkin ve verimli şekilde öğrenmelerini sağlamayı amaçlayan kritik bir yaklaşımdır. Öğretmenlerin bu alandaki özyeterlik düzeyleri, farklılaştırılmış öğretimin başarısı için büyük önem taşımaktadır. Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli’nde de vurgulanan farklılaştırılmış öğretimin, eğitim süreçlerini zenginleştirme potansiyeli yüksektir. Bu blog yazısı, öğretmenlerin farklılaştırılmış öğretim özyeterlik düzeylerini inceleyen kapsamlı bir araştırmanın bulgularını ve farklılaştırılmış öğretimin temel dinamiklerini ele almaktadır.Farklılaştırılmış Öğretim Nedir?
Farklılaştırılmış öğretim, her öğrencinin özel öğrenme ihtiyaçlarını, güçlü yönlerini ve tercihlerini dikkate alarak onları eğitim etkinliklerine en iyi şekilde dahil etme ve böylece en etkili öğrenmeyi sağlama sürecidir. Günümüzde, bireysel farklılıkların giderek arttığı bir toplumda, öğrencilerin etnik köken, kültür, inanç, sosyal yapı, ilgi, istek, beceri ve eğilimlerinin çeşitliliği, öğretimin farklılaştırılmasını zorunlu kılmaktadır. Her öğrencinin aynı şekilde anlaması, kavraması veya ilgi göstermesi beklenemez. Bu yaklaşım, öğretme içeriğini değiştirmek yerine, öğretme yöntemlerini reforme etmeyi hedefler.
Ancak farklılaştırılmış öğretimin uygulanması, yoğun müfredat, kalabalık sınıflar, veli desteğinin yetersizliği ve dezavantajlı grupların sınıflarda çokluğu gibi çeşitli zorluklarla karşılaşabilmektedir.
Farklılaştırılmış Öğretimin Planlanması ve Uygulanması
Farklılaştırılmış öğretimin planlanmasında “Ne farklılaştırılacak?”, “Nasıl farklılaştırılacak?” ve “Neden farklılaştırılacak?” sorularına yanıt aranır. Bu soruların cevapları sırasıyla içerik, süreç, ürün ve öğrenme ortamı; hazır bulunuşluk, ilgi ve öğrenme stilleri; bilgiye ulaşmak, derse ilgiyi artırmak, başarı sağlamak ve bireyin kendini tanıması ve geliştirmesine olanak tanımak olarak belirlenebilir.
Uygulama sürecinde dikkate alınması gereken başlıca noktalar şunlardır:
• Kapsamlı Müfredat: Eğitimcinin birincil sorumluluğu, anlamlı ve iyi düşünülmüş bir müfredat sunmaktır.
• Öğrenciye Saygı: Her öğrenciye saygı gösterilmeli ve temel bilgi, kavrama ve becerileri geliştirmeye yönelik faaliyetlere katılım hakkı tanınmalıdır.
• Eleştirel Düşünme: Tüm öğrencilerin eleştirel düşünme becerilerini geliştirmeleri ve akademik çabalarına derinlemesine ilgi duymaları esastır.
• Zorlayıcı Görevler: Öğrencileri konfor alanlarının ötesine taşıyacak zorluk seviyesinde görevler sunulmalıdır.
• Esnek Gruplama: Öğrencilerin bireysel yetenekleri, ilgi alanları ve öğrenme stillerindeki değişiklikleri karşılamak için grup yapılandırmaları uyarlanabilir olmalıdır.
• Aktif Planlama: Öğretmen, öğrencilerin bireysel hazır bulunuşluk ve yetenek düzeylerine uygun olarak müfredata erişmeleri, anlamaları ve uygulamaları için çeşitli yollar sunmak üzere stratejik olarak öğretim planları geliştirmelidir.
• Sürekli Değerlendirme: Öğrenci ilerlemesini ve performansını izlemek için sürekli değerlendirme kullanılmalıdır.
Farklılaştırılmış Öğretimde Değerlendirme
Değerlendirme süreci, öğrencilerin hazır bulunuşlukları, bilişsel ve fiziksel özellikleri ile değerlendirme tercihlerine dair bilgi toplamayı içerir. Biçimlendirici değerlendirme, küçük grup tartışmaları, sınıf tartışmaları, ön testler, günlükler, ev ödevleri, beceri envanterleri, portfolyolar ve araştırma gibi çeşitli yöntemleri kapsar. Değerlendirmenin temel amacı, sadece öğrenci eksikliklerini tespit etmekten ziyade, öğrenci ilerlemesini izlemek ve ölçmektir. Otantik değerlendirme ise, öğrencilerin bilgi ve becerilerini gerçek dünya görevleri ve etkinlikleri aracılığıyla sergilemelerine olanak tanır. Farklılaştırılmış öğretimde değerlendirme, süreç odaklı bir yaklaşıma dayanır.
Farklılaştırılmış Öğretim Sınıflarında Öğretmenin Rolleri
Farklılaştırılmış öğretim sınıflarında öğretmenler, önemli kolaylaştırıcı ve işbirlikçi roller üstlenirler. Bu roller kısaca şunlardır:
• Öğrencilere bilgi ve beceri edinme fırsatı sağlamak.
• Ebeveynler, diğer eğitimciler ve okul yöneticileriyle iş birliği yapmak.
• Öğrencilerin ilgi alanları, hazır bulunuşluk düzeyleri ve tercih ettikleri öğrenme yöntemleri hakkında bilgi edinmek.
• Bu bilgiyi kullanarak içerik, süreç ve ürün boyutlarında çeşitli öğrenme ortamları uygulamak.
• Öğrencilere uygun öğrenme metodolojilerini ve çalışma ortamlarını seçme konusunda özerklik tanımak.
• Esnek öğretim yöntemleri kullanırken zamanı da esnek bir şekilde değerlendirmek.
• Benzer özellikleri paylaşan öğrencileri işbirlikçi grup çalışmalarına yönlendirmek.
• Öğrencilerin farklı yeteneklerini ve öğrenme stillerini göz önünde bulundurmak.
Farklılaştırılmış Öğretimin Yararları
Farklılaştırılmış öğretim, öğrencilerin öğrenme ortamına getirdikleri cinsiyet, kültür, deneyimler, yetenekler, ilgi alanları ve öğrenme yaklaşımları gibi çeşitli faktörleri ele alarak her öğrencinin bireyselleştirilmiş öğrenme ihtiyaçlarını karşılamayı hedefler. Bu yaklaşımın temel yararları şunlardır:
• Öğrenci performansını optimize eder ve öğrenmeyi kolaylaştırır.
• Öğrenci katılımını ve motivasyonunu artırır.
• Öğrencilere yeni ilgi alanları keşfetme ve geliştirme fırsatı sunar.
• Farklı öğrenme stillerini (görsel, kinestetik, sözel, işitsel) destekler.
• Kapsayıcı bir öğrenme ortamı yaratır ve tüm öğrencilere eşit fırsatlar sağlar.
Öğretmenlerin Farklılaştırılmış Öğretim Özyeterlik Düzeyleri Araştırması
Araştırmanın Yöntemi Bu çalışma, öğretmenlerin farklılaştırılmış öğretim özyeterlik düzeylerini nicel tarama modeliyle araştırmıştır. 2024-2025 eğitim yılında Denizli merkez ilçelerinde görev yapan 358 öğretmene maksimum çeşitlilik örnekleme yöntemiyle ulaşılarak veriler toplanmıştır. Verilerin analizinde parametrik testler, t-testi ve tek yönlü varyans analizi kullanılmıştır.
Temel Bulgular Araştırma sonuçlarına göre, öğretmenlerin farklılaştırılmış öğretim özyeterlik düzeyleri tüm boyutlarda (planlama, uygulama, değerlendirme) ve genel olarak yüksek bulunmuştur. Özellikle planlama boyutu, en yüksek özyeterlik ortalamasına sahiptir. Bu durum, öğretmenlerin farklılaştırılmış öğretimi zenginleştirmede başarılı bir şekilde uygulayabileceklerini göstermektedir.
Demografik Değişkenlerin Etkisi Çalışmada, öğretmenlerin farklılaştırılmış öğretim özyeterlik düzeylerinin cinsiyet, yaş, kıdem, branş ve okulun sosyo-ekonomik çevresi gibi demografik değişkenlere göre farklılık göstermediği tespit edilmiştir. Ancak, eğitim düzeyi ve sınıf mevcutları değişkenlerine göre anlamlı farklılıklar gözlemlenmiştir.
• Eğitim Düzeyi: Lisans mezunu öğretmenlerin farklılaştırılmış öğretim özyeterlik düzeyleri, lisansüstü mezunlarından daha yüksek çıkmıştır. Bu durum, lisans mezunlarının kendi özyeterliklerini daha yüksek algılamaları veya lisansüstü mezunlarının daha mütevazı bir yaklaşıma sahip olmalarıyla açıklanabilir.
• Sınıf Mevcudu: Sınıf mevcudu az olan (10-20 öğrenci) öğretmenlerin planlama, uygulama ve genel özyeterlik düzeyleri, daha kalabalık sınıflarda (özellikle 31-40 öğrenci) çalışan öğretmenlere göre daha yüksek bulunmuştur. Bu bulgu, sınıf mevcudu azaldıkça farklılaştırılmış öğretim yapabilmenin kolaylaştığını ve kalabalık sınıflarda farklılaştırılmış öğretimin uygulanmasının daha zor olduğunu göstermektedir.
Sonuç ve Öneriler
Bu araştırma, Türk eğitim sistemindeki öğretmenlerin farklılaştırılmış öğretim özyeterlik düzeylerinin genel olarak yüksek olduğunu ortaya koymuştur. Ancak, eğitim düzeyi ve sınıf mevcudunun bu özyeterlikleri etkilediği görülmüştür. Özellikle kalabalık sınıfların, öğretmenlerin farklılaştırılmış öğretim yapabilme becerilerini olumsuz etkileyebileceği sonucuna varılmıştır.
Bu bulgular ışığında, farklılaştırılmış öğretim özyeterlik düzeylerini daha da yükseltmek için çeşitli çalışmalar yapılabilir. Lisans mezunu öğretmenlerin özyeterliklerinin neden lisansüstü mezunlarından daha yüksek olduğu araştırılmalı ve bu konuda detaylı analizler yapılmalıdır. Ayrıca, farklılaştırılmış öğretimin etkinliğini artırmak amacıyla sınıf mevcutlarının azaltılmasına yönelik düzenlemeler yapılması büyük önem taşımaktadır. Yeni müfredatın gerektirdiği yetkinlikler doğrultusunda, öğretmenlerin farklılaştırılmış öğretim konusundaki kapasitelerinin sürekli geliştirilmesi, gelecekteki eğitim kalitemiz için hayati bir adımdır.
Listen As A Podcast
This blog post was automatically generated by AI using the article as the source. Some data may have been lost during the creation process. You are encouraged to review the original article.
Click here for the original article
Tokat, H., Arlı, G., Küçlü, B., Durmaz, T., Şahin, B., & Durmaz, G. (2024). Öğretmenlerin Farklılaştırılmış Öğretim Özyeterlik Düzeyleri. Uluslararası Öğrenen Toplum Dergisi, 1(2), 172-187. https://doi.org/10.64782/istlj1213172187.
Tokat, H., Arlı, G., Küçlü, B., Durmaz, T., Şahin, B., & Durmaz, G. (2024). Öğretmenlerin Farklılaştırılmış Öğretim Özyeterlik Düzeyleri. Uluslararası Öğrenen Toplum Dergisi, 1(2), 172-187. https://doi.org/10.64782/istlj1213172187.
