Günümüzde bilim, ekonomi ve teknoloji alanlarında yaşanan hızlı değişimler, toplumsal yaşamın her veçhesini etkilemekte, bu durum eğitim kurumlarını da kaçınılmaz bir dönüşüme zorlamaktadır. Toplumsal yapının şekillenmesinde kilit rol oynayan eğitim kurumlarının, bireylere değer katan bilginin yönetilmesi, yönlendirilmesi ve en üst düzeyde kullanılması amacıyla kendilerini yeniden yapılandırmaları büyük önem arz etmektedir. Zira okullar, bilginin üretildiği, yayıldığı ve yönlendirildiği merkezler olarak, bu dinamik süreçte aktif bir rol üstlenmek zorundadır. Bu bağlamda, okul yöneticilerinin yeterlilikleri ve standartları her zamankinden daha fazla ön plana çıkmaktadır.Yönetici Olmak ve Liderlik Etmek Arasındaki İncelik
Eğitim kurumlarında etkili bir yönetim anlayışının tesis edilmesi için öncelikle “yönetici” ve “lider” kavramları arasındaki fundamental ayrımın idrak edilmesi gerekmektedir. Yönetici, idare edici bir yaklaşım sergiler; amaçlara ulaşmak adına organizasyon yapısını ve zamanı biçimlendirir. Mevcut olanı devam ettirmeye yönelik hareket eder, bulunduğu konumdan güç alır ve planlama, yönlendirme, karar verme gibi operasyonel süreçlerde etkindir. Belirli görev tanımlarına sahip, organizasyonun iç dinamiklerine odaklanan ve kısa vadeli düşünen bir profildir. “Nasıl?” ve “Ne zaman?” gibi sorularla ilgilenir ve işleri doğru yapmaya gayret eder.
Lider ise, yenilikler katan, stratejik davranarak faaliyete geçen bir vizyon sahibidir. Var olanı geliştirmek için hareket eder, konumunun yanı sıra karakteristik özelliklerinden de güç alır. Genellikle insan odaklı faaliyetlerde etkin rol oynar ve resmi bir yapı olmasa dahi bireyleri harekete geçirebilen bir mesleki duruş sergiler. Belirli bir görev tanımı olmaksızın, dış dinamiklere ve uzun vadeli hedeflere odaklanır. “Ne?” ve “Niçin?” gibi temel soruları sorgular, icat eder ve doğru işleri yapma gayesindedir. Bu derin ayrım, günümüz eğitim kurumlarında yöneticilikten liderliğe geçişin zorunluluğunu ortaya koymaktadır.
Öğretimsel Liderliğin Kapsamı ve Önemi
1980’li yıllarda ortaya çıkan öğretimsel liderlik, temel olarak öğretimin ve eğitim programının koordineli bir biçimde denetlenmesini kapsayan bir kavramdır. Bu liderlik yaklaşımı, eğitim programı, okul iklimi, öğrenci başarısı ve öğretim süreci gibi faaliyetleri merkeze alarak okullarda uygulanır. Etkili bir öğretim zemini oluşturmak, öğretmenlerin istek ve düşüncelerini dikkate almak, onların mesleki gelişimlerine katkı sağlamak, okulun akademik başarısını ve kurumsal itibarını artırmak öğretimsel liderliğin ana hedeflerindendir. Öğretimsel liderlik özelliğine sahip bir okul yöneticisi, öğrencilerin başarılı bir şekilde gelişimine yardımcı olmak, onları öğrenmeye hazırlamak ve onlara bilgi toplumunun temel becerilerini kazandırmakla yükümlüdür.
Yapılan araştırmalar, okul yöneticilerinin öğretimsel liderlik rollerinin okul, öğretmen ve öğrenci üzerinde önemli etkileri olduğunu göstermektedir. Bu liderlik biçimi, okulun amaçlarının belirlenmesi ve paylaşılması, eğitim programının ve öğretim sürecinin yönetimi, öğretim süreçlerinin ve öğrencilerin değerlendirilmesi, öğretmenlerin desteklenmesi ve geliştirilmesi ile düzenli bir öğrenme çevresi ve iklimi oluşturma gibi boyutlarda kendini gösterir.
Araştırma Bulguları Işığında Öğretimsel Liderlik
Çeşitli çalışmalar, okul müdürlerinin öğretimsel liderlik davranışlarını yüksek düzeyde sergilediğini ortaya koymaktadır. Bu durum, akademik başarı ve kurumsal itibar arasında pozitif bir ilişki olduğunu göstermekte, öğretimsel liderlik davranışının arttıkça kurumun itibarının da yükseldiğini belirtmektedir. Ayrıca, öğretimsel liderliğin okulun iş birliği kültürünü etkilediği ve öğretmenlerin motivasyonlarını artırdığı gözlemlenmiştir.
Öğretimsel liderlik algıları üzerinde cinsiyet, mesleki kıdem, okul türü, okul büyüklüğü ve sosyo-ekonomik çevre gibi değişkenlerin farklı etkileri bulunmaktadır. Bazı araştırmalar cinsiyetin öğretimsel liderlik rolleri üzerinde anlamlı bir fark yaratmadığını belirtirken, bazıları kadın okul müdürlerinin daha fazla öğretimsel liderlik davranışı gösterdiğini veya erkek öğretmenlerin bu davranışları daha fazla beklediğini ortaya koymuştur. Mesleki kıdemin artmasıyla birlikte öğretmenlerin okul müdürlerinin öğretimsel liderlik davranışlarını sergileme düzeyine ilişkin algılarının düşebileceği de belirtilmiştir.
Öğretmen Liderliği ve Öğrenen Okul
Eğitimdeki dönüşümle birlikte, geleneksel liderlik rollerinden işbirlikçi ve dönüştürücü yapılara geçiş, “öğretmen liderliği” kavramını da ön plana çıkarmıştır. Öğretmen liderliği, öğretmenlerin sadece sınıfta değil, okulun genelinde eğitim kalitesini artırma ve gelişim süreçlerine katkıda bulunma yeteneğini ifade eder. Öğretimsel liderlik sergileyen okul yöneticileri, öğretmenlerin eğitim-öğretim süreçlerine daha fazla odaklanmalarına ve kendi rollerine daha fazla önem vermelerine olanak tanıyarak öğretmen liderliğini teşvik ederler. Okul müdürlerinin öğretmenlerin özerkliğine ve seçimine önem vermesi, kısıtlayıcı davranışlardan kaçınarak meslektaş dayanışmasını teşvik etmesi, etkili öğretim liderliğinin temel unsurları arasındadır.
Ayrıca, “öğrenen okul” kavramı da öğretmen liderliği ile güçlü bir şekilde ilişkilidir. Okulun öğrenme kapasitesinin yüksek olması, öğretmenlerin daha elverişli bir ortamda görev yapmalarını sağlar. Okul müdürlerinin liderlik stilleri, okulun örgütsel vizyonunu ve örgütsel öğrenme süreçlerini belirlemede kilit rol oynar.
Sonuç: 21. Yüzyılda Eğitimin Yönlendiricisi Olarak Öğretimsel Liderlik
21. yüzyılın hızlı dönüşüm ve değişim ortamında, eğitim kurumlarının varlıklarını sürdürebilmeleri ve topluma nitelikli bireyler kazandırabilmeleri için, değişimi özümsemiş liderlere olan ihtiyaç ortadadır. Çalışkan, ilkeli, erdemli, bilgili, karizmatik, girişimci ve vizyoner okul müdürleri ve öğretmenler, eğitim kurumlarının amaçlarına ulaşmasında kritik bir rol oynamaktadır. Okul yöneticilerinin öğretimsel liderlik rolleri, okulun akademik başarısını artırmakla kalmayıp, aynı zamanda okul iklimini, öğretmen motivasyonunu ve öğretmen liderliğini de olumlu yönde etkilemektedir. Özellikle son dönemde yaşanan küresel değişimler (örneğin pandemi süreci), okul müdürlerinin yenilikçi liderlik uygulamalarını ve teknoloji kullanımını daha da önemli hale getirmiştir. Bu bağlamda, okul yöneticilerinin, öğretmenlerin özerkliğini destekleyerek ve sürekli öğrenen bir okul kültürü yaratarak, eğitimde mükemmeliyete ulaşmada kilit bir konuma sahip olduğu yadsınamaz bir gerçektir.
Listen As A Podcast
This blog post was automatically generated by AI using the article as the source. Some data may have been lost during the creation process. You are encouraged to review the original article.
Click here for the original article.
DİKYAR, F. Ülkü. (2024). OKUL YÖNETİCİLERİNİN ÖĞRETİMSEL LİDERLİK ROLLERİNİN İNCELENMESİ. Uluslararası Öğrenen Toplum Dergisi, 1(2), 243-256. https://doi.org/10.64782/istlj1218243256
